Het eiland IJsselmonde werd vroeger gesplitst door een brede rivier: de Koedood. Deze stroomde van de Oude Maas nabij het dorp Carnisse noordwaarts naar de Nieuwe Maas. Vermoedelijk is de Koedood ontstaan bij de grote overstroming van 1373.
Ooit een kreek, maar na de verwoestende Stormvloeden van 1371, 1372 en 1374 alle drie in het late najaar in de maand november ” Allerheiligenvloed” genoemd, veranderde de kreek in een kolkende rivier die het Buitenland van Rhoon en Pendrecht voor lange tijd scheidde van West Barendrecht.
De boerderijen van het buurtschap Pendrecht spoelden volledig weg. Daarna volgden:
- In 1421 de Sint Elizabethsvloed,
- 1424 de Tweede Sint Elizabethsvloed.
- 1468 Ursulavloed,
- 1514 Sint Jeromimusvloed
- 1570 Allerheiligenvloed.
De langs beide oevers gelegen landen werden in de loop der tijd bedijkt en in cultuur gebracht. Het onderhoud van de dijken bracht hoge kosten met zich mee en om deze zoveel mogelijk te drukken werd er in 1580 besloten de Koedood af te dammen.
Boezem de Koedood, sedert 1580 afgedamd bij buurtschap de Heij (Heijplaat) aan de Nieuwe Maas, liep naar het zuidoosten bij de Carnisse haven (Carnisse Grienden) langs de Oude Maas richting West Barendrecht.
Ooit stonden er twee molens langs de Koedood op de grens van de polders Pendrecht en het Buitenland van Rhoon, uitwaterend op de Koedood.
De “Rhoonse” molen had een soort tweeling aan de andere kant van de Koedood, namelijk de Pendrechtse molen. De laatste is uit 1731 en in de loop der jaren bewaard gebleven maar niet meer op de oude locatie. De molen is in 1993 vanwege alle infrastructurele en windrechten aanpassingen in zijn geheel op transport gezet en verplaatst naar de zuidrand van Rotterdam waar hij in het Zuiderrandpark – Clarabos staat te pronken. Wil je de Pendrechtse Molen eens bezoeken kijk dan op https://www.pendrechtsemolen.nl/
Het “vestigingsadres” destijds van de “Rhoonse” molen in Het Buitenland, was bekend als Nieuweweg 21. Hier werd in 1709 een watermolen gebouwd waarvan de eerste steen werd gelegd door Claas Kooreneef, oud 7 jaar en 3 maanden. Meer over deze molen leest u elders op deze site https://www.vvpa.nl/molen-buitenland-van-rhoon/
| Ten behoeve van de voortgang van de havenaanleg aan de Vondelingenplaat werd er uiteindelijk gekozen voor wederom een ingrijpend plan: De Koedood zou worden afgedamd en het boezemgemaal aan de Hey moest worden verplaatst. op 1 mei 1934 werd het nieuwe Koedoodgemaal in bedrijf genomen. |
Ofschoon de verplaatsing van het gemaal een duurzame oplossing heette te zijn en deze ook voordelen zou hebben ten aanzien van havenuitbreidingen in de toekomst, bleek al vrij snel dat deze gedachte achterhaald zou worden. In de eerste oorlogsdagen is op het vliegveld Waalhaven een harde strijd gestreden, waardoor het ten zuiden van de Waalhaven gelegen vliegveld werd verwoest. Na de oorlog vond er geen herstel van het vliegveld op hetzelfde terrein plaats, waardoor deze ruimte vrij kwam voor industrieterreinen.
| In nauwe samenwerking met de Cultuurtechnische Dienst en de Nederlandse Heidemaatschappij werd het zogenaamde Koedoodplan in de jaren ’50 ontwikkeld en uitgevoerd. Het Koedoodgemaal werd verplaatst, ditmaal naar de Carnisse haven. Het nieuwe gemaal van het waterschap zou tevens in staat zijn de polder Binnenland en Ziedewij te bemalen. Verder werd het nu voor de polders het Binnen- en Buitenland van Rhoon mogelijk hun overtollig water op natuurlijke wijze op de Koedood te lozen. Het overtollige water werd via een persleiding op de Carnissehaven uitgeslagen. Het nieuwe gemaal werd vernoemd naar Breeman, de ontwerper van het Koedoodplan. Het gemaal Breeman werd in 1970-1972 verzwaard en aangepast, daar als gevolg van de uitvoering van de Deltawerken de waterstand in de Oude Maas werd verhoogd. Door de wijzigingen aan het gemaal en het watergangenstelsel kon in 1972 ook de polders het Buitenland van Barendrecht en de Zuidpolder door het gemaal Breeman worden bemalen. Aan de Rhoonse kant werden ook de Zegenpolder, Molenpolder en Portlandpolder aangesloten – het gemaal op de Havendam van Rhoon werd buiten werking gesteld en het overtollige water ging in tegenovergestelde richting stromen (van west naar oost) en werd nu ook uitgeslagen door gemaal Breeman. |
Binnen het huidige waterschap Hollandse Delta, met als voorganger Waterschap IJsselmonde waarvan waterschap De Koedood sedert 1974 deel uitmaakte, vormt het door het gemaal Breeman bemaalde district De Koedood met 3416 ha het grootste bemalingsgebied
Wonen langs de Koedood
Hieronder worden 3 historische bouwwerken besproken die langs de Koedood stonden en nog steeds staan. Ik heb de namen erbij gezet op deze oude prent, te beginnen rechts van het midden met de Noordburg, dan Heuvelsteijn en tenslotte Reestein…..
NOORDBURG
Er werden door de eeuwen heen drie boerderijen gebouwd, boerderij Noordburg (18e eeuw) circa 1780, ligt nu langs de Rhoonse Baan, en was tot 15 jaar geleden via de Nieuweweg (en Rijsdijk) te bereiken. Mooi detail is dat de boerderij met zijn “kop” naar de Koedood staat, omdat dit vroeger de af- en aanvoer was van producten via de Koedood.
Zie ook hier: https://www.vvpa.nl/gebouwen/hoeve-noordburg-nieuweweg-7/
Tegenwoordig voert een parallelweg vanaf het Rijsdijkviaduct langs de Rhoonse Baan naar de boerderij waar manege High Flown Stud is gevestigd. Door de dijk vanaf de Noordburg een paar honderd meter naar het westen te volgen ziet u nog een monument dat herinnert aan de watermolen die daar gestaan heeft.
HEUVELSTEIJN
Verderop langs de Koedood, aan de Lageweg/ hoek Achterweg – stond in de 17e eeuw al op een verhoogde terp boerderij Heuvelsteijn. Aan het einde van de Lageweg bevond zich in 1776 de Laagebrug over de Koedood naar polder Oud Pendrecht. Heuvelsteijn brandde af in 1906 en werd vervolgens herbouwd.
In 1944 werden de polders Zegenpolder, Molenpolder en het Buijtenland van Rhoon onder water gezet in opdracht van de Duitse bezetter. Na de inundatie door de Duitsers stortte de boerderij schuur van Heuvelsteijn gedeeltelijk in. Deze is na de oorlog in 1946 weer opgebouwd met een kleinere schuur.
In 2023 / 2024 werd boerderij Heuvelsteijn gerenoveerd en gerestaureerd door de nieuwe eigenaren en grotendeels in de oude luister hersteld https://www.vvpa.nl/gebouwen/heuvelsteyn/
REESTEIN
Aan het eind van de het Weegje ligt Boerderij Reestein langs de Koedood, bouwjaar circa 1665. De fraaie boerderij Reesteijn was een voormalig jachthuis en werd vroeger ook wel Reerust genoemd.
Reestein is in het landschap verloren gegaan door de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Rhoon-Portland, aan de overzijde van de Koedood waar de achterkant van Reestein nu aan grenst https://www.vvpa.nl/gebouwen/jachtslot-reestein/
Vanaf 1997 werden de plannen ontwikkeld voor de uitbreiding van Carnisselande/Portland en kreeg de boezem de Koedood meer ruimte met de zogenaamde ecologische Koedoodzone die tevens een recreatieve functie heeft. Het is onderdeel van de groen-blauwe verbinding tussen het Zuiderpark (Rotterdam) en de Zuidpolder (Barendrecht) waar je met een kano doorheen kunt peddelen. Meer over de Koedoodzone vind je hier
Het watertje de Koedood (ooit is er een schip met koeien vergaan, vandaar de naam) en de oevers zijn overal natuurvriendelijk. Het waterpeil is anders dan in het akkerbouwgebied. Daarom maakt het deel uit van de Klimaatbuffer IJsselmonde, het kan overtollig water opvangen en “vast” houden. . De natuurlijke ontwikkeling van het gebied, met hulp van Schotse Hooglanders, is daarbij van elementair belang. Het is een aantrekkelijk gebied voor een ommetje voor bewoners grenzend aan dit gebied maar het vormt ook een belangrijke recreatieve groen-blauwe route noord-zuid v.v. voor wandelaars, fietsers en dus kanoërs.
Bronnen:
- Aart Jan Muizer (beelden en teksten van zijn socials)
- Oudheidkamer Rhoon-Poortugaal
- Historische Vereniging Barendrecht
- Archief landkaarten Thedie Binder